İA Etik Kurulu:

Sosyal bilimlerde (örn., psikoloji, işletme ve sosyoloji gibi), bazı fen bilimlerinde (örn., biyoloji ve genetik gibi), Mimarlik Fakültesi ve Eğitim Fakültesi Bölümlerinde yürütülen araştırmaların önemli bir kısmında, analizlere esas olan temel veriler, doğrudan ya da dolaylı olarak insan katılımcılardan elde edilmektedir. Bu araştırmalarda kullanılan veriler, doğrudan sözel yollarla (mülakatlar ve anket uygulamaları gibi), performans göstergeleri aracılığıyla (problem çözme aktivitesi ya da simülasyon performanslarının kaydedilmesi gibi), fizyolojik/nörolojik ölçümler kullanılarak ya da gözlem yoluyla toplanmaktadır.

Veri toplama sürecinde ve daha sonra da veri analizi ve rapor edilmesi safhalarında, araştırmacıların veri sağlayan katılımcılara (insan "deneklere") karşı temel bazı sorumlulukları (link gerekli) bulunmaktadır. Bu sorumluluklar, katılımcıların temel haklarının ve de psikolojik ve fiziksel sağlıklarının her koşulda korunmasını gerektirmektedir.

İA Etik Kurulları, insanlardan veri toplamayı gerektiren araştırmaların, kişi hak ve özgürlüklerine saygılı ve evrensel etik ilkelere uygun bir şekilde gerçekleştirilmesini garanti etmek üzere oluşturulan kurum içi denetleme organlarıdır.

ODTÜ İA Etik Kurulunun Amacı:

• Üniversite personelinin ya da öğrencilerinin yürüteceği ya da üniversite dışından araştırmacıların üniversite içinde yürütecekleri, veri kaynağı olarak insan kullanmayı gerektiren araştırmaların, evrensel araştırma etiği çerçevesinde, katılımcıların fiziksel ve ruhsal sağlığını tehdit etmeden gerçekleştirilmesini sağlamak.
• Araştırmacıların, çalışmalarına veri sağlayan katılımcıların hakları konusunda bilgi ve duyarlılıklarını artırmayı hedefleyen yazılı dokümanların oluşmasını sağlamak.
• İnsan deneklerin kullanıldığı çalışmaların, ilgili üniversitenin İnsan Araştırmaları Etik İlkeleri dokümanında yer alan ilkelerle uyumlu yürütülmesini sağlamak.

İA Etik Kurulu ve Alt Kurulları Kimlerden Oluşur?

Üniversite Yönetimi tarafından belirli bir süre için atanan ve bazı kurumlarda bir üyesi üniversite dışından olabilen akademisyenlerden ve/ya uzmanlardan oluşabilir.

ODTÜ İA Etik Kurulu Yapılanması

Katılımcıların İA Etik Kurulları Tarafından Gözetilen Temel Hakları Nelerdir?

1. Araştırmacıların kim olduğunu bilme hakkı
2. Araştırmanın kapsamını ve yapılış amacını bilme hakkı
3. Araştırmanın potansiyel yararları ve olası riskler konusunda bilgi edinme hakkı
4. Katılımın kapsamı hakkında (katılımcıdan ne yapması ve katılımın ne kadar sürmesi beklenmekte) bilgi edinme hakkı
5. Katılımın gönüllülük esasına dayalı olduğunu bilme hakkı
6. İstediği zaman, istediği aşamada, herhangi bir yaptırımla karşılaşmaksızın araştırmaya katılımdan vazgeçebileceğini bilme hakkı
7. Sağlayacağı bilgilerin gizliliğinin ne oranda ve nasıl korunacağını bilme hakkı
8. Elde edilen verilerin nasıl kullanılacağını bilme hakkı
9. Araştırmaya yönelik sorularını ve daha fazla bilgi edinme talebini kime yönlendirebileceğini bilme hakkı

Araştırmacıların İA Etik Kurulları Tarafından Denetlenen Temel Sorumlulukları Nelerdir?

1. Araştırmalarını, katılımcılara minimum (günlük yaşamda normal olarak karşılaşılabilecek) risklerin üzerinde herhangi bir rahatsızlık vermeyecek şekilde tasarlamak.
2. Araştırma öncesi, katılımcıları araştırmanın amacı, kapsamı, bilginin nasıl kullanılacağı ve gizliliğin nasıl korunacağı konularında bilgilendirmek.
3. Hiçbir koşulda, araştırmaya katılımı zorunlu kılmamak; katılımın gönüllü olmasını sağlamak ve bu konuda katılımcıları çok net bir şekilde bilgilendirmek.
4. Yukarıdaki bilgilerin sağlanmasına müteakip, katılımcıların katılım için onaylarını (Bilgilendirilmiş Onay formlarını kullanarak – bkz. örnek Bilgilendirlmiş Onay Formu) yazılı olarak almak.
5. Elde edilen verilerin, katılımcılara iletildiği şekliyle kullanılması için gerekli önlemleri almak; bilgilerin amaç dışında kullanımını önlemek.
6. Yetişkin ya da yetkin olmayan (bebekler ve zihinsel engelli katılımcılar gibi) katılımcılardan bilgi toplanmasının gerekli olduğu durumlarda, katılımcıların vasilerinin onayını yazılı olarak almak.
7. Araştırmanın amacının başlangıç safhasında tamamiyle açıklanmamasını gerektiren bir durumda, araştırma sonrası, katılımcıları amaç konusunda (Katılım Sonrası Bilgilendirme – Debrifing – formu kullanarak – bkz. örnek Katılım Sonrası Bilgilendirme Formu) hem yazılı hem de sözlü olarak ayrıntılı bir şekilde bilgilendirmek; başlangıçta amacın tamamiyle paylaşılmamasının nedenlerini katılımcılara aktarmak, katılımcıların bu konuya yönelik sorularını cevaplamak.
8. Veri toplama, analiz, ya da rapor edilme sürecinde öngörülemeyen ya da kontrol edilemeyen nedenlerle, duygusal ya da fiziksel olarak zarar gören katılımcılara karşı sorumlu olmak